Odonata
Zygoptera (Gelijkvleugeligen, juffers)
In rust vouwt deze groep van de libellen de vleugels op boven of langs het achterlijf. Vooral bij zonnig weer zie je vaak veel van deze kleine dieren vliegen langs sloten en andere watertjes. Als je in het bezit bent van een vijver, zal je ze ook vaak zien.
Gewone pantserjuffer, Lestes sponsa
Als je nog niet zo goed bent ingevoerd in het determineren van de verschillende soorten, is het belangrijk dat je de dieren goed kunt bekijken en zou je ze moeten vangen. Dat vangen vind ik geen optie, je beschadigt de dieren erg snel en als je ze los laat zijn ze vaak gedesoriënteerd. Een betere oplossing is het maken van foto's. Het beste is een foto van de rugkant en van de zijkant van het borststuk, daar heb je voldoende aan voor het determineren van het dier. Ik ben nog niet zo goed ingevoerd dat ik de dieren foutloos op naam kan brengen. Om toch de juiste naam bij de plaatjes te krijgen zet ik de foto's op het forum.waarneming.nl. Er zijn daar verschillende mensen die je aan de juiste naam helpen en je wegwijs maken zodat je heel langzamerhand zelf je weg kunt zoeken.
Calopterygidae, Beekjuffers
Weidebeekjuffer, Calopteryx splendens
Bij stromend water kun je de weidebeekjuffer aantreffen, metaalblauw de mannen, de vrouwen metaalachtig groen. Boven het water voeren de mannen vaak hele vliegshows op, de donkere vlekken in de vleugels geven hieraan een prachtig effect.
Weidebeekjuffer, Calopteryx splendens, ♂
Weidebeekjuffer, Calopteryx splendens, ♂
Weidebeekjuffer, Calopteryx splendens, ♀
Weidebeekjuffer, Calopteryx splendens, ♀
Bosbeekjuffer, Calopteryx virgo
Deze soort is zeldzaam in Nederland en verschilt van de weidebeekjuffer doordat de mannen geheel blauwe vleugels hebben. De vrouwtjes zijn moeilijker uit elkaar te houden, alleen het pseudopterostigma ligt verder van de vleugel top en de vleugels zijn meer bruinig en minder doorzichtig. Op de tweede foto een vrouwtje van de ondersoort Calopteryx virgo festiva bij deze ondersoort hebben de vrouwtjes donkere vleugels. De foto is gemaakt in Bulgarije.
Bosbeekjuffer, Calopteryx virgo, ♂
Bosbeekjuffer, Calopteryx virgo festiva, ♀
Coenagrionidae, Waterjuffers
Koraaljuffer, Ceriagrion tenellum
Koraaljuffer, de rode juffer met oranje poten en rood pterostigma (vlekje in de vleugel). De andere rode juffer heeft zwarte poten, dus geen vergissen mogelijk.
Koraaljuffer, Ceriagrion tenellum
Koraaljuffer, Ceriagrion tenellum
Koraaljuffer, Ceriagrion tenellum
Koraaljuffer, Ceriagrion tenellum ♀
Koraaljuffer, Ceriagrion tenellum ♂
Donkere waterjuffer, Coenagrion armatum
Dit is een soort die alleen op één plaats in Nederland in kleine aantallen voorkomt. In de Scandinavische landen is hij algemener.
Donkere waterjuffer, Coenagrion armatum ♂
Maanwaterjuffer, Coenagrion lunulatum
Dit is een kleine waterjuffer waarvan je de mannen kunt herkennen aan het gebogen streepje met aan elke kant een zij streepje op het tweede achterlijf segment. De vrouwtjes vind ik moeilijker deze kunnen nogal verschillen in kleur maar zijn erg donker op de bovenkant van het achterlijf met alleen op de achterste segmenten lichte kleuren. De ogen zijn aan de onderkant groen.
Maanwaterjuffer, Coenagrion lunulatum ♂
Maanwaterjuffer, Coenagrion lunulatum ♀
Vogelwaterjuffer, Coenagrion ornatum
Coenagrion ornatum, Vogelwaterjuffer is zeer zeldzaam in Europa en komt in Nederland niet voor. De foto's zijn gemaakt in Bulgarije. De achterhoofdsvlekken hebben geen gladde randen maar het zwart heeft uitbochtingen in het blauw.
Vogelwaterjuffer, Coenagrion ornatum ♂
Vogelwaterjuffer, Coenagrion ornatum ♂ ♀
Vogelwaterjuffer, Coenagrion ornatum ♂ ♀
Azuurwaterjuffer, Coenagrion puella
Een veel voorkomende soort is de azuurjuffer, Coenagrion puella. Bij het mannetje zie je op het tweede segment van het achterlijf een zwarte U als opvallend kenmerk. De vrouwtjes hebben erg donkere achterlijven. Op de foto's de paring en de geslachten afzonderlijk.
Azuurwaterjuffer, Coenagrion puella
Azuurwaterjuffer, Coenagrion puella ♂
Azuurwaterjuffer, Coenagrion puella ♀
Variabele waterjuffer, Coenagrion pulchellum
De mannetjes hebben een smalle lichte schouderstreep die meestal uit twee stukken bestaat. Bij de vrouwtjes op het tweede staart segment een soort bokaal tekening, bij de mannetjes een y.
Variabele waterjuffer, Coenagrion pulchellum ♂
Variabele waterjuffer, Coenagrion pulchellum ♀
Variabele waterjuffer, Coenagrion pulchellum
Gaffelwaterjuffer, Coenagrion scitulum
De Gaffelwterjuffer, Coenagrion scitulum komt voor in de zuidelijke helft van Nederland. Het is een zuidelijke soort die naar het noorden oprukt.
Gaffelwaterjuffer, Coenagrion scitulum ♂
Watersnuffel, Enallagma cyathigerum
De watersnuffel, Enallagma cyathigerum is een andere veel voorkomende soort. Je ziet dat de vrouwtjes nogal variabel in kleur zijn.
Watersnuffel, Enallagma cyathigerum
Watersnuffel, Enallagma cyathigerum ♀♀
Watersnuffel, Enallagma cyathigerum ♂
Kanaaljuffer, Erythromma lindenii
Deze soort is te herkennen aan de speerpunt tekening op het achterlijf van het mannetje en de streepvormige achterhoofd vlekken. Beide geslachten hebben op het tweede achterlijf segment een zwarte bokaal tekening, verder is het achterlijf bij het vrouwtje zwart aan de bovenkant.
Kanaaljuffer, Erythromma lindenii ♂
Grote roodoogjuffer, Erythromma najas
Sommige soorten zijn opvallend door een bepaald duidelijk zichtbaar kenmerk, zo ook de mannetjes van de grote roodoogjuffer (Erythromma najas) die je bijna altijd aantreft op de bladeren van de waterlelie. De helder rode ogen zijn zeer opvallend. De vrouwtjes moet je weer goed bekijken, die hebben geen rode ogen en hier is de schouder streep onderbroken, niet bepaald een opvallend kenmerk.
Grote roodoogjuffer, Erythromma najas ♂
Grote roodoogjuffer, Erythromma najas ♀
Grote roodoogjuffer, Erythromma najas ♀
Op de drie foto's hieronder zie je de dieren eieren afzetten. Bij deze soort verdwijnt het stel geheel onder water. Op de eerste foto is de man nog gedeeltelijk boven water. Op de andere foto's gaan ze dieper onder water en zie je het heel dunne luchtlaagje om hun lichaam en vleugels als een zilveren vliesje. Als ze het blad loslaten stijgen de dieren als een kurk weer naar boven, de vleugels zijn niet nat geworden en ze vliegen direct weg.
Grote roodoogjuffer, Erythromma najas
Grote roodoogjuffer, Erythromma najas
Grote roodoogjuffer, Erythromma najas
Kleine roodoogjuffer, Erythromma viridulum
Een heel kleine waterjuffer is de kleine roodoogjuffer (Erythromma viridulum) de mannetjes hebben een geheel zwart achterlijf met een blauwe punt net als het lantaarntje maar bij bij het lantaarntje zit het blauw één segment verder naar voren. De vrouwtjes hebben geen rode ogen.
Kleine roodoogjuffer, Erythromma viridulum ♂♂
Kleine roodoogjuffer, Erythromma viridulum ♀
Kleine roodoogjuffer, Erythromma viridulum
Lantaarntje, Ischnura elegans
Moeilijk vind ik vooral dat de vrouwtjes vaak geheel anders van kleur en tekening zijn dan de mannen.
Dit verschijnsel tref je ook aan bij de echte libellen die hieronder worden besproken.
Het is dus zaak om het geslacht van de libelle te leren herkennen als je de dieren op naam wilt brengen.
Het lantaarntje is eigenlijk één van de best herkenbare soorten. Aan het einde van
het donkere achterlichaam zit een heldere lichte lantaarn. Het pterostigma is ruitvormig en twee kleurig, zwart wit.
Bij het mannetje zijn de niet zwarte delen blauw.
De volwassen vrouwtjes van het lantaarntje komen voor in de kleuren: blauw, groen en bruin. Jonge onvolwassen vrouwtjes zijn violet of roze/oranje.
Lantaarntje, Ischnura elegans
Lantaarntje, Ischnura elegans ♂
Lantaarntje, Ischnura elegans ♀
Lantaarntje, Ischnura elegans, jonge ♀
Lantaarntje, Ischnura elegans, jonge ♀
Tengere grasjuffer, Ischnura pumilio
De Tengere grasjuffer (Ischnura pumilio) lijkt veel op het lantaarntje, het grote verschil is de opvallende blauwe vlek op het achterlichaam, deze zit één segment verder naar achteren. De vrouwtjes bij deze soort zijn als ze nog jong zijn oranjegeel van kleur.
Tengere grasjuffer, Ischnura pumilio ♂
Tengere grasjuffer, Ischnura pumilio ♂
Tengere grasjuffer, Ischnura pumilio ♀ niet uitgekleurd
Tengere grasjuffer, Ischnura pumilio ♀ niet uitgekleurd
Tengere grasjuffer, Ischnura pumilio ♀
Vuurjuffer, Pyrrhosoma nymphula
Er komen in Nederland twee soorten rode juffers voor, de vuurjuffer (Pyrrhosoma nymphula) en de koraaljuffer (Certagrion tenellum). Deze twee kun je gemakkelijk uit elkaar houden. De vuurjuffer zie je het meest, deze juffer heeft geheel zwarte poten. De koraaljuffer komt veel minder voor en heeft oranje poten en een rood pterostigma, (het vlekje in de vleugels).
Vuurjuffer, Pyrrhosoma nymphula
Vuurjuffer, Pyrrhosoma nymphula ♂
Vuurjuffer, Pyrrhosoma nymphula ♀
Vuurjuffer, Pyrrhosoma nymphula
Lestidae, Pantserjuffers
Heel erg mooi zijn de metaal glanzende pantserjuffers. Ze zijn niet altijd makkelijk van elkaar te onderscheiden. Vaak zijn de verschillen klein en moeilijk te zien, naar mijn ervaring werkt een goed scherpe foto het best, waarbij je het beste de zijkant van het dier goed op de foto moet zien te krijgen. Verder zijn de kleur van de pterostigma's (de vlekken in de vleugels) erg belangrijk voor de determinatie.
Houtpantserjuffer, Chalcolestes viridis
De houtpantserjuffer Chalcolestes viridis is een algemene soort, te herkennen aan het licht gekleurde pterostigma.
Hout pantserjuffer, Chalcolestes viridis ♀
Hout pantserjuffer, Chalcolestes viridis ♀
Hout pantserjuffer, Chalcolestes viridis ♂
Hout pantserjuffer, Chalcolestes viridis ♂
Zwervende pantserjuffer, Lestes barbarus
Een goed herkenbare soort is de zwervende pantserjuffer Lestes barbarus, hierbij is het pterostigma twee kleurig, donker aan de kop kant en licht aan de buitenkant en verder is de schouderstreep erg breed. De onder achterkant van de kop is geel.
Zwervende pantserjuffer, Lestes barbarus ♂
Zwervende pantserjuffer, Lestes barbarus ♀
Zwervende pantserjuffer, Lestes barbarus ♂ ♀, eieren leggen
Tangpantserjuffer, Lestes dryas
De tangpantserjuffer Lestes dryas lijkt op de gewone pantserjuffer maar heeft een paar kleine verschillen. Het vlekje boven de middelste poten is hoog en breed, bij de gewone is het een klein groen vlekje in een gele omgeving. De schouderstreep is bij de gewone pantserjuffer breed, bij de tangpantserjuffer erg smal. De tangpantserjuffer is ook iets meer mans dan de gewone maar daarvoor moet je ze samen zien. Vaak zitten er witte einden aan het zwarte pterostigma. Net als de winterjuffers houdt deze soort in rusthouding al de vier vleugels aan één kant van het lichaam, zie: Forum Waarneming.nl
Tang pantserjuffer, Lestes dryas ♂
Tang pantserjuffer, Lestes dryas ♀
Tang pantserjuffer, Lestes dryas ♀
Hieronder uitvergroot het verschil, boven het kleine groene vlekje in een licht gebied boven het tweede potenpaar, onder is het groene vlekje over de hele breedte van dit gebied en vult het de halve hoogte.
Gewone pantserjuffer, Lestes sponsa
Tang pantserjuffer, Lestes dryas
Gewone pantserjuffer, Lestes sponsa
Enkele foto's van de gewone pantserjuffer Lestes sponsa, dit is een algemeen voorkomende soort. Voor het verschil met de tang pantserjuffer Lestes dryas kijk bij de laatste.
Gewone pantserjuffer, Lestes sponsa ♂
Gewone pantserjuffer, Lestes sponsa ♀
Tengere pantserjuffer, Lestes virens
Bij de tengere pantserjuffer Lestes virens is de kop achter ook geel als bij de zwervende en het pterostigma heeft twee kleuren, middenin donker en aan beide uiteinden licht, het groen glimmende gedeelte van het borststuk is veel groter dan bij de zwervende.
Tengere pantserjuffer, Lestes virens ♀
Tengere pantserjuffer, Lestes virens ♂
Tengere pantserjuffer, Lestes virens ♂
Bruine winterjuffer, Sympecma fusca
De winterjuffers die in Nederland voorkomen zijn de bruine winterjuffer en de Noordse winterjuffer. Ze lijken erg op elkaar, de bruine is algemeen de Noordse zeldzaam. De brede groene rugstreep heeft bij de bruine een rechte kant, bij de Noordse is er een uitbochting. De dieren overwinteren als imago.
Bruine winterjuffer, Sympecma fusca ♂
Bruine winterjuffer, Sympecma fusca ♂
Bruine winterjuffer, Sympecma fusca ♀
Noordse winterjuffer, Sympecma paedisca
Je kan de Noordse winterjuffer onderscheiden van de bruine winterjuffer door de uitbochting aan de groene rug streep, de rug streep van de bruine is recht.
Noordse winterjuffer, Sympecma paedisca ♂
Noordse winterjuffer, Sympecma paedisca
Noordse winterjuffer, Sympecma paedisca ♀
Noordse winterjuffer, Sympecma paedisca
Platycnemididae, Breedscheenjuffers
Blauwe breedscheen juffer, Platycnemis pennipes
Een makkelijk te herkennen soort is de blauwe breedscheen juffer Platycnemis pennipes. Het is de enige breedscheenjuffer die in Nederland voorkomt en de naam zegt het al, de dieren hebben verbrede schenen. Zie je een juffer die je niet direct kunt thuisbrengen, kijk dan even naar de poten, eigenlijk moet je dit als eerste doen, als de poten verbreed zijn vallen alle andere juffers af.
Breedscheen juffer, Platycnemis pennipes ♂
Breedscheen juffer, Platycnemis pennipes ♀
soortenoverzicht:
- Onderorde: Zygoptera, Gelijkvleugeligen, juffers
- Familie: Calopterygidae, Beekjuffers, 2 soorten in Nederland
- Calopteryx splendens (Harris, 1782) - Weidebeekjuffer
- Calopteryx virgo (Linneaus, 1758) - Bosbeekjuffer
- Familie: Coenagrionidae, Waterjuffers, 16 soorten in Nederland
- Ceriagrion tenellum de Villers, 1789 - Koraaljuffer
- Coenagrion armatum Charpentier, 1840 - Donkere waterjuffer
- Coenagrion lunulatum Charpentier, 1840 - Maanwaterjuffer
- Coenagrion ornatum Selys, 1850 - Vogelwaterjuffer (Niet in Nederland)
- Coenagrion puella (Linnaeus, 1758) - Azuurwaterjuffer
- Coenagrion pulchellum (Vander Linden, 1823) - Variabele waterjuffer
- Coenagrion scitulum Rambur, 1842 - Gaffelwaterjuffer
- Enallagma cyathigerum (Charpentier, 1840) - Watersnuffel
- Erythromma lindenii Selys, 1840 - Kanaaljuffer
- Erythromma najas Hansemann, 1823 - Grote roodoogjuffer
- Erythromma viridulum Charpentier, 1840 - Kleine roodoogjuffer
- Ischnura elegans (Vander Linden, 1820) - Lantaarntje
- Ischnura pumilio (Charpentier, 1825) - Tengere grasjuffer
- Pyrrhosoma nymphula Sulzer, 1776 - Vuurjuffer
- Familie: Lestidae, Pantserjuffers, 7 soorten in Nederland
- Chalcolestes viridis (Vander Linden, 1825) - Houtpantserjuffer
- Lestes barbarus (Fabricius, 1798) - Zwervende pantserjuffer
- Lestes dryas Kirby, 1890 - Tangpantserjuffer
- Lestes sponsa (Hansemann, 1823) - Gewone pantserjuffer
- Lestes virens (Charpentier, 1825) - Tengere pantserjuffer
- Sympecma fusca (Vander Linden, 1820) - Bruine winterjuffer
- Sympecma paedisca (Brauer, 1877) - Noordse winterjuffer
- Familie: Platycnemididae, Breedscheenjuffers, 1 soort in Nederland
- Platycnemis pennipes Pallas, 1771 - Blauwe breedscheenjuffer