Diptera, vliegen en muggen

boorvliegen breedvoetvliegen dazen diversen luisvliegen slankpootvliegen sluipvliegen roofvliegen zweefvliegen
rattenstaartlarve

Chaoborus, Pluimmug, levenscyclus

Op de vijver drijven ronde vlotjes met een doorsnede van ongeveer een centimeter. Als je het goed bekijkt blijken het eitjes te zijn. Dan komt het probleem, welk dier legt nu zulke eieren.

Eieren van chaoborus. (De bruine dingen met stekeltjes zijn paardenbloem zaden)

Op het internet kan ik het eerst niet vinden, tot ik een tekening met de levenscyclus van een steekmug tegenkom. Deze legt een vergelijkbaar drijvend pakketje eieren, alleen staan die eieren dicht tegen elkaar aan en rechtop, de eieren in mijn vijver liggen net vrij van elkaar op hun kant en ik vermoed dat het ook wel van een mug zal zijn.
Dus let ik op of er in de loop van de avond ook muggen rond de vijver zijn. Na een paar dagen is het raak, een rustige avond even na acht uur zie ik diverse muggen op het water zitten die eieren aan het leggen zijn. Vlug de macrolens op het fototoestel, de flitser erbij en naar de eerste mug. Om een beetje beeldvullend een opname te krijgen moet ik echter zo dicht bij de mug komen dat ze wegvliegt. Het niet afgemaakte pakket witte eieren achterlatend, zie de foto hieronder.

Eieren van Chaoborus

Dan de zonnekap van de lens af en de volgende mug blijft inderdaad zitten. In verloop van ongeveer zeven minuten ontstaat de serie foto's van de leggende mug die hier onder staan. De pas gelegde eieren zijn wit, de volgende dag zijn ze zwart. Na weer veel speurwerk op het net kom ik er achter dat het pluimmuggen zijn Chaoborus waarvan vier soorten in Nederland voorkomen.
De vier verschillende soorten zijn: C. crystallinus, C. flavicans, C. obscuripes en C. pallidus. De soort op de foto's is denk ik Chaoborus flavicans. (Engels: Phantom Midge)

Chaoborus eierleggend

Chaoborus mannetje

Chaoborus larven

De larven staan in aquariumkringen bekend als witte muggenlarven en worden als visvoer gebruikt. De afbeeldingen van de larven en pop zijn scans van dia's

Pop Chaoborus

Steekmuggen.

In alle emmers, regentonnen en andere kleinere dingen met water zie je de larven van de steekmug zich ontwikkelen. Ze zijn gespecialiseerd in kleinere stilstaande wateren. Ook een volgelopen bloempot kan al voor een wolk steekmuggen zorgen. Op de foto's staan de eieren, ze worden afgezet op het water oppervlak. Anders als bij de soort hierboven, staan de eitjes rechtop in het water en tegen elkaar aan. Een pakketje heb ik van het water gevist met een stokje en gefotografeerd, de andere drijvend op het water. De foto van de larven is gemaakt in een klein bakje, gemaakt van twee dia glaasjes.
Het uit de pop komen gebeurt aan de oppervlakte, de pophuid breekt open en de mug komt uit boven water, deze balanceeract gaat begrijpelijk wel eens fout en op het wateroppervlak van een emmer waar muggen zijn uitgekomen, zie je vaak ook een aantal verdronken exemplaren. De foto serie toont een uitkomende steekmug, waarschijnlijk Culex pipiens.

steekmug eieren uit het water

steekmug eieren op het water

Steekmug larven

Steekmug Culex kop

Steekmug Culex ontpoppen

Steekmug juist ontpopt

Het zijn de vrouwtjes die bloed zuigen, ze hebben het nodig voor de aanmaak van de eieren, de mannetjes zijn vegetariër en zuigen nectar uit bloemen.
Hieronder een nectar zuigende steekmug, met op het achterlijf larven van een watermijt.

Steekmug met parasieten, nectar zuigend

SGrote steekmug, Culiseta annulata
Grote steekmug, Culiseta annulata

omhoog

Home

Familie Asilidae, Roofvliegen

Van de roofvliegen, familie Asilidae, komen in Nederland 40 soorten voor.
De soorten die ik op de foto heb zijn:

Asilus crabroniformis Hoornaarroofvlieg
Choerades marginatus Eiken-stamjager
Dioctria atricapilla Zwarte bladjager (Zwarte Bladrover)
Dioctria cothurnata Glimmende bladjager (Glimmende Bladrover)
Dioctria hyalipennis Gewone bladjager (Kleine Bladrover)
Dioctria linearis Bosgeelvlekbladjager (Gele Bladrover)
Dioctria oelandica Zwartvlerkbladjager (Zwartvleugelbladrover)
Dioctria rufipes Knobbelbladjager
Dysmachus trigonus Borstelroofvlieg
Eutolmus rufibarbis Roodbaardroofvlieg (Geelbaardroofvlieg)
Laphria flava Gele hommelroofvlieg (Ruige roofvlieg)
Leptogaster cylindrica Grasjager
Leptogaster guttiventris Schraalgrasjager
Machimus arthriticus Stekelpootroofvlieg
Neoitamus cyanurus Bosrandroofvlieg (Eikenroofvlieg)
Neoitamus socius Zuidelijke bosrandroofvlieg
Philonicus albiceps Zandroofvlieg
Tolmerus atricapillus Gewone roofvlieg
Tolmerus cingulatus Ringpootroofvlieg

De roofvliegen zijn over het algemeen makkelijk op de foto te krijgen. Ze blijven als je rustig nadert stil zitten, vooral als ze aan het eten zijn. Ik had geen idee hoeveel soorten er hier voorkomen en heb eigenlijk verschillende vastgelegd zonder echt naar de soort te kijken. Nu ik de dieren op naam probeer te brengen kom ik er via het forum van Waarneming.nl achter dat ik een zeer zeldzaam beest op de foto heb gezet en dat gewoon hier achter in de tuin. (Toch maar een beschermd gebied van maken.) De zeldzame is de Machimus arthriticus, de stekelpootroofvlieg.
In het bos fotografeer ik op 24-06-2011 in de schemering een roofvlieg op een dennenstam. Het is de laatste foto die ik maak op één van mijn tochtjes door het bos. Zonder er veel acht op te slaan zet ik hem op het forum van Waarneming.nl. De expert die er naar kijkt wordt gelijk enthousiast, hij heeft deze vlieg zelf nog nooit gezien. Het is de eerste waarneming in Drenthe en er bestaat alleen een waarneming vanuit Zuid Limburg. Het zijn de eerste foto's op waarneming.nl. Echt een zeldzaamheid dus deze Neoitamus socius. Daarom even wat meer foto's zodat de kenmerken goed uitkomen.

Hoornaarroofvlieg, Asilus crabroniformis

Hoornaarroofvlieg, Asilus crabroniformis, eierleggend ♀

Hoornaarroofvlieg, Asilus crabroniformis

Eiken-stamjager, Choerades marginata

Zwarte bladjager, Dioctria atricapilla

Glimmende bladjager, Dioctria cothurnata

Gewone bladjager, Dioctria hyalipennis

Bosgeelvlekbladjager, Dioctria linearis

Zwartvlerkbladjager, Dioctria oelandica

Knobbelbladjager, Dioctria rufipes

Borstelroofvlieg, Dysmachus trigonus

Roodbaardroofvlieg, Eutolmus rufibarbis ♂

Roodbaardroofvlieg, Eutolmus rufibarbis ♀

Gele hommelroofvlieg, Laphria flava

Grasjager, Leptogaster cylindrica

Schraalgrasjager, Leptogaster guttiventris

Stekelpootroofvlieg, Machimus arthriticus

Bosrandroofvlieg, Neoitamus cyanurus

Zuidelijke bosrandroofvlieg, Neoitamus socius

Neoitamus socius

Zandroofvlieg, Philonicus albiceps ♀

Zandroofvlieg, Philonicus albiceps ♂

Gewone roofvlieg, Tolmerus atricapillus

Ringpootroofvlieg, Tolmerus cingulatus

Met dank voor de determinatie door Reinoud van den Broek, via het forum van Waarneming.nl.
Een fotogids (pdf) om alle soorten te determineren kun je gratis downloaden op de site van waarneming.nl.

omhoog

Home

Familie Tabanidae, Dazen

Dazen, familie Tabanidae, in Nederland 38 soorten.
De soorten die ik op de foto heb zijn:
Chrysops caecutiens Beekgoudoogdaas
Chrysops relictus Gewone goudoogdaas
Chrysops viduatus Stipgoudoogdaas
Haematopota pluvialis Gewone regendaas
Heptatoma pellucens Langsprietdaas
Hybomitra bimaculata Bosknobbeldaas
Hybomitra lurida Vroege knobbeldaas
Hybomitra solstitialis Rosse knobbeldaas
Tabanus bromius Kleine runderdaas

Op de site van waarneming.nl kun je een zeer goede gratis fotogids voor de determinatie van dazen (pdf) downloaden.

Bij dazen zijn het de vrouwtjes die steken. Voor de ontwikkeling van de eieren hebben ze het bloed nodig van een zoogdier. De mannetjes leven van nectar uit bloemen en steken dus niet. De ogen van de dazen hebben vaak prachtige kleurpatronen, dat is een reden om foto's van deze dieren te maken, de ogen zijn ongelofelijk mooi van kleur.
Een veel voorkomende daas is de gewone goudoogdaas, Chrysops relictus. Deze kan gemeen steken, een geluk is dat zij veel lawaai maakt bij het vliegen, zodat je haar meestal goed hoort aankomen.

Gewone goudoogdaas Chrysops relictus ♀

Veel zeldzamer is de beekgoudoogdaas Chrysops caecutiens, deze ving ik in een natuurgebied in de buurt van Schipborg. Beekgoudaagdazen vrouwtjes hebben een omgekeerde V op het tweede rug segment en zijn daar aan te herkennen.

Beekgoudoogdaas, Chrysops caecutiens ♀

De Stipgoudoogdaas Chrysops viduatus, probeerde me naast mijn huis te steken, een goede kans om er foto's van te maken.

Stipgoudoogdaas, Chrysops viduatus ♀

De gewone regendaas Haematopota pluvialis komt heel veel voor en kan vooral bij warm weer erg lastig zijn. Als je ze wegslaat zodra je een steek voelt, krijg je meestal geen jeukende bult, kennelijk hebben ze dan nog geen gif ingespoten.

Gewone regendaas Haematopota pluvialis ♀

Gewone regendaas Haematopota pluvialis ♂

Erg mooi zijn de ogen van de Langgsprietdaas, ze glanzen prachtig blauw. Deze daas is bij uitzondering eens makkelijk te herkennen. Aan de lange antennes en de blauwe ogen, verder zijn de vleugels geheel helder en de poten zwart wit van kleur.

Langsprietdaas Heptatoma pellucens ♀

Heel veel lawaai bij het vliegen maakt de Bosknobbeldaas, die hier op de foto probeert om me door de spijkerbroek heen te steken, toen dat niet lukte ging ze weg en heb ik haar niet weer gezien.

Bosknobbeldaas, Hybomitra bimaculata ♀

Bosknobbeldaas, Hybomitra bimaculata ♂

Een daas die je al begin mei kunt aantreffen is de Vroege knobbeldaas. Het dier van de foto's heb ik gefotografeerd op 6 mei. Hij zat op een bankje in het natuurgebied Bargerveen.

Vroege knobbeldaas, Hybomitra lurida ♂

In de Weerribben heb ik foto's kunnen maken van de Rosse knobbeldaas, dit keer werd ik niet aangevallen door de daas, hoewel ik doorgaans erg populair ben bij bijtende insecten.

Rosse knobbeldaas, Hybomitra solstitialis ♀

De kleine runderdaas op de bovenste foto een mannetje op de onderste een vrouwtje, het verschil kun je makkelijk zien aan de ogen, bij de man liggen die tegen elkaar aan, bij de vrouw zit er ruimte tussen.

Kleine runderdaas, Tabanus bromius ♀

Kleine runderdaas, Tabanus bromius ♂

omhoog

Home

Familie Syrphidae, Zweefvliegen

Insecten die je zeer veel ontmoet in de tuin zijn de zweefvliegen. Veel mensen denken met bijen of wespen te maken te hebben als het om zweefvliegen gaat. Deze dieren zijn niet in staat om te steken of te bijten, ze imiteren de bijen en wespen in uiterlijk. Zo genieten ze bescherming tegen vogels en veel andere insecteneters.
Je kunt altijd goed zien of je met een bij of wesp of met een zweefvlieg te maken hebt. Zweefvliegen hebben twee, de bijen en wespen hebben vier vleugels en bij de zweefvliegen zijn de ogen veel groter.

Doodskopzweefvlieg

Blinde bij, Eristalis tenax

Zweefvliegen zijn er in heel veel soorten, de hierboven afgebeelde blinde bij Eristalis tenax heeft heel speciale larven. Deze kunnen in zuurstofloos sterk organisch vervuild water leven van micro organismen en rottend materiaal. Ze komen soms massaal voor in gierkelders. De larven worden rattenstaartlarve genoemd, naar de lange uitschuifbare adembuis die ze in staat stelt in het zuurstofloze water te overleven. Via deze buis kunnen ze, als was het een snorkel, adem halen. De larve zelf is erg doorzichtig en de adembuizen in het lichaam kun je zien liggen als een soort stofzuigerslang. De larve lijkt het meest op een made met een lange staart. Ze kruipen als ze volgroeid zijn uit het water en verpoppen. Het volwassen insect overwintert.

rattenstaartlarve onder water

rattenstaartlarve boven water

Nog een heel andere larve van een soort zweefvlieg staat op de foto hieronder. Eerst dacht ik met een slak van doen te hebben maar het blijkt een in mierennesten levende larve van een zweefvlieg te zijn, Microdon analis. Het dier beweegt bijna niet en de foto eronder laat de pop zien. Er komen twee soorten in Nederland voor, de soorten zijn alleen in het larve stadium te onderscheiden, de volwassen dieren lijken geheel op elkaar.

Microdon analis, larve

Microdon analis, pop

Een hele mooie fotogids om de zweefvliegen te determineren kun je downloaden vanaf de pagina van waarneming.nl: fotogids

omhoog

Home

Familie Tachinidae, sluipvliegen

Blondelia nigripes (Fallén, 1810)

Gefotografeerd op de stam van een beuk.

Blondelia nigripes ♀

Ectophasia crassipennis (Fabricius, 1794)

Deze soort soort heb ik op de herfstasters gefotografeerd. Zo te zien een pas uitgekomen exemplaar, met veel tekening en kleur in de vleugels.

Ectophasia crassipennis, ♂

Ernestia rudis (Fallén, 1810)

Ernestia rudis ♀

Dexiosoma caninum (Fabricius, 1781)

De larven van deze sluipvlieg parasiteren op de larven van de meikever (naturespot.org.uk).

Dexiosoma caninum

Gymnocheta viridis (Fallén, 1810) Groene sluipvlieg

Hij lijkt op de groene vleesvliegen, maar heeft lange haren op het lichaam en is daar makkelijk aan te herkennen. De larven ontwikkelen zich in rupsen.

Groene sluipvlieg, Gymnocheta viridis

Gymnosoma nudifrons Herting, 1966

Dit is een algemeen voorkomende soort, de larven ontwikkelen zich in wantsen.

Gymnosoma nudifrons, ♀♂

Pales pavida (Meigen, 1824)

Een zwarte vlieg, waarvan de larven zich ontwikkelen zich rupsen.

Pales pavida, ♂

Phania funesta (Meigen, 1824)

Van de larven wordt aangenomen dat ze zich ontwikkelen in schildwantsen.

Phania funesta

Phasia aurigera (Egger, 1860)

Een van de nieuwe aanwinsten van de Nederlandse insecten is de sluipvlieg Phasia aurigera. Het is een vlieg uit zuid Europa die zich de laatste jaren flink naar het Noorden heeft verspreid. Dit jaar (2010) is de vlieg me voor het eerst opgevallen in oktober op de herfstasters. Het is een mooie vlieg en denk ik nog nuttig ook. De larven ontwikkelen zich in wantsen, o.a. de stinkwants. De stinkwants is de laatste jaren hier in de tuin erg veel aanwezig. Veel vruchten van vooral de Japanse wijnbes smaken naar de vieze stof die de stinkwants overal achter laat. Bijgaande foto's tonen de man en het vrouwtje, bij deze soort treedt geslachtsdimorfisme op, man en vrouw zien er verschillend uit. Van het mannetje is er ook een foto van de achterkant, bij een bepaalde belichting lijkt het achterlijf blauw van kleur. Achter op de rug en achter de ogen zitten goud gele haren. Het vrouwtje is te herkennen aan de gele vlekken aan de zijkant van het achterlijf. Bij het kleine aantal vliegen dat ik van deze soort heb gezien, was het vrouwtje kleiner dan de mannen.

Phasia aurigera, ♂

Phasia aurigera, ♀

Phasia hemiptera (Fabricius, 1794) Wantssluipvlieg

Een andere mooie sluipvlieg is de wantssluipvlieg Phasia hemiptera. De naam zegt het al, ook bij deze vlieg ontwikkelen de larven zich in wantsen.

Phasia hemiptera, ♂

Phasia hemiptera, ♀

Tachina grossa (Linnaeus, 1758) Stekelsluipvlieg

De stekelsluipvlieg, Tachina grossa is echt een reus van een sluipvlieg. De larve ontwikkelt zich in grote harige rupsen. Het formaat van deze vlieg is van een forse hommel, het is één van de grootste vliegen die in Nederland voorkomen.

Tachina grossa

omhoog

Home

Coenosia tigrina (Fabricius, 1775) Tijgervlieg

De veel op een kamervlieg lijkende tijgervlieg is een roofdier, wat je op de eerste blik er niet aan afziet. Ze zitten op een uitkijkplaats en blijven rustig zitten als je ze voorzichtig benaderd. Vanaf deze uitzichtplaats maken ze jacht op voorbij vliegende insecten, ze zijn niet erg kieskeurig. Een verwant wordt wel gebruikt als biologische bestrijder in kassen. De larven leven van regenwormen.

Tijgervlieg, Coenosia tigrina

omhoog

Home

Scathophaga stercoraria (Linnaeus, 1758) Strontvlieg

Beide foto's hierboven tonen een strontvlieg, hoewel ze er best erg verschillend uitzien. Bij veel vliegen zijn de soorten zo weinig van elkaar verschillend dat je de haren moet tellen op verschillende plekken om te weten met welke soort je te doen hebt. Bij de strontvliegen is nogal wat variatie. De larven (maden) leven in de mest van koeien. De volwassen insecten leven van nectar en van andere insecten die ze uitzuigen.

Strontvlieg Scathophaga stercoraria

omhoog

Home

Familie Hippoboscidae, Luisvliegen

Er zijn 12 verschillende soorten luisvliegen in Nederland (nederlandsesoorten.nl).

Lipoptena cervi (Linnaeus, 1758) Hertenluisvlieg

Een ander raar en soms hinderlijk insect is de hertenluisvlieg Lipoptena cervi. Deze dieren vliegen, nadat ze uit de pop zijn gekomen, totdat ze een gastheer hebben gevonden, dan strijken ze hun vleugels af.
Op de foto waarop het dier vanaf de rug is te zien kun je nog stompjes van de vleugels zien. Het zijn bloedzuigende parasieten van vooral reeën, herten en wilde zwijnen. In september oktober komen de vliegen uit de pop en kan het gebeuren dat ze op een mens landen, die ze ook kunnen steken om bloed te zuigen. Als het dier loopt lijkt het erg op een klein spinnetje, het loopt druk heen en weer.

hertenluisvlieg Lipoptena cervi, op de hand

hertenluisvlieg Lipoptena cervi

hertenluisvlieg Lipoptena cervi, gevleugeld exemplaar opvliegend

omhoog

Home

Ornithomya avicularia (Linnaeus, 1758)

De Ornithomya avicularia heeft geen Nederlandse naam.

Ornithomya avicularia

omhoog

Home

Familie Dolichopodidae, Slankpootvliegen

De slankpootvliegen, zijn kleine vliegjes met vaak glimmende kleuren en lange dunne poten.

Chrysotimus molliculus (Fallén, 1823)

Chrysotimus molliculus ♀

Dolichopus claviger Stannius, 1831

Dolichopus claviger

Medetera jacula (Fallén, 1823)

Dit kleine vliegje zag ik al eens eerder op het brandhout, het was een rupsje aan het eten. Een foto maken mislukte. Dat was nu anders, ondanks dat ik op een afstand van ongeveer 5 cm moet werken, blijft het vliegje vaak zitten als ik zeer langzaam en voorzichtig te werk ga. Er waren op een gegeven moment twee van deze diertjes, ze gingen dicht achter elkaar zitten waarbij de achterste snel met zijn vleugels ging slaan. Baltsgedrag neem ik aan. Het ging zo vlug en onverwacht dat ik geen foto kon maken, er blijft dus nog wat te doen. Het lijkt erop dat deze vliegjes een klein gebied gebruiken, vaak zie ik dagen na elkaar op dezelfde plaats op een stuk brandhout een vliegje zitten. Nu is het natuurlijk best mogelijk dat het elke keer een ander is, maar toch...

Medetera jacula ♂

Medetera jacula ♀

Met dank voor de determinatie door Gerard Pennards en Marc Pollet.

Poecilobothrus nobilitatus (Linnaeus, 1967)

Poecilobothrus nobilitatus ♂

omhoog

Home

Familie Platypezidae, Breedvoetvliegen

Dit is een familie met erg fotogenieke vliegen, ten minste de vrouwtjes. De mannetjes zijn overwegend zwart en moeilijk uit elkaar te houden. Daarom eerst twee foto's van mannetjes waarvan de soort niet duidelijk is. De Breedvoetvliegen hebben bijna allemaal verbrede achter voeten, iets dat op verschillende foto's duidelijk is te zien. Ze lopen druk over de bovenkant van bladeren te zoeken naar voedsel. Hebben ze iets gevonden, dan staan ze even stil om vervolgens weer snel verder te gaan. Een uitdaging voor de fotograaf dus. Hier komt bij dat ze vrij klein zijn. De larven groeien voor zover bekend allemaal op in paddenstoelen, waarbij iedere soort vlieg maar een beperkt aantal soorten paddenstoelen gebruikt. Er is een zeer goed boekje met uitstekende informatie en determinatie tabellen uitgegeven door de NEV:
De Nederlandse breedvoetvliegen en basterdbreedvoetvliegen(Platypezidae & Opetiidae)
Menno Reemer & Herman de Jong

Breedvoetvlieg, ♂

Protoclythia modesta (Zetterstedt, 1844) Grijze honingzwambreedvoet

Grijze honingzwambreedvoet, Protoclythia modesta ♂

Grijze honingzwambreedvoet, Protoclythia modesta ♀

Protoclythia rufa (Meigen, 1830) Rode honingzwambreedvoet

Rode honingzwambreedvoet, Protoclythia rufa ♂

Rode honingzwambreedvoet, Protoclythia rufa ♀

Polyporivora picta (Meigen, 1830) Grote elfenbankjesbreedvoet

Grote elfenbankjesbreedvoet, Polyporivora picta ♀

Platypeza consobrina Zetterstedt, 1844 Grote bandbreedvoet

Grote bandbreedvoet , Platypeza consobrina ♀

omhoog

Home

Familie Tephritidae, Boorvliegen

Boorvliegen zijn vrij kleine maar erg mooie vliegjes, vooral de ogen zijn schitterend en ze hebben meestal een vleugeltekening waaraan je ze kunt herkennen. De larven leven van plantenmateriaal, veel leven in de bloemhoofdjes van composieten, sommigen veroorzaken een gal, sommigen mineren, anderen leven in vruchten. In Nederland zijn er 83 soorten waargenomen. Er is een boekwerk: De Nederlandse boorvliegen (Tephritidae) door John T. Smit uitgegeven 2010 waar ze allemaal met kleurenfoto in staan en waarmee je ze kunt determineren via een tabel. Dit boek bevat een heleboel informatie en is verkrijgbaar bij naturalis.nl en nev.nl Hieronder foto's van een dozijn soorten die ik de laatste jaren ben tegengekomen.